Insulinooporność jest schorzeniem, w którym tkanki nie reagują prawidłowo na ważny hormon – insulinę. Problem ten jest bardzo powszechny i nie tylko statystyki to pokazują – wystarczy rozejrzeć się po najbliższym otoczeniu, aby znaleźć kilka osób, które już przyjmują leki w związku z tym zaburzeniem. Jednocześnie istnieje spora grupa osób, u których insulinooporność dopiero rozwija się i pozostaje niezdiagnozowana.
Jakie są objawy insulinooporności?
Insulinooporność może rozwijać się latami, a objawy pojawiają się stopniowo i są niespecyficzne. Do najważniejszych sygnałów należą:
- odkładanie tłuszczu w okolicach talii (otyłość brzuszna) – jeden z najbardziej charakterystycznych objawów,
- nadmierna senność po posiłku – spowodowana wahaniami poziomu glukozy i insuliny,
- zmiany skórne typu rogowacenia ciemnego – najczęściej pod pachami i na szyi,
- trudności z utratą masy ciała.
Do tego dochodzą również inne objawy, często bagatelizowane lub mylone z innymi problemami zdrowotnymi:
- obniżenie nastroju,
- ochota na słodycze (nawet po obfitym posiłku),
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- bóle stawów.
Przyczyny schorzenia
Na rozwój insulinooporności w największym stopniu wpływają czynniki związane ze stylem życia. Brak aktywności fizycznej, siedzący tryb pracy oraz wysokokaloryczna, źle zbilansowana dieta prowadząca do nadmiernej masy ciała i odkładania tłuszczu trzewnego, zwiększają oporność tkanek na insulinę i sprawiają, że organizm przestaje efektywnie wykorzystywać glukozę.
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że tłuszcz trzewny, potocznie nazywany „oponką” na brzuchu, to metabolicznie aktywna tkanka tłuszczowa, która wydziela różne substancje wpływające na funkcjonowanie organizmu. Uwalnia między innymi prozapalne substancje, takie jak TNF-α czy wolne kwasy tłuszczowe, mogące zaburzać działanie insuliny, co pogłębia problem insulinooporności.
Dlatego regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu i zrównoważony sposób odżywania są kluczowe dla zachowania prawidłowej wrażliwości na insulinę.
Co dzieje się wewnątrz organizmu?
Insulina to bardzo ważny hormon. Organizm wytwarza ją gdy poziom cukru we krwi rośnie (na przykład po posiłku). Można powiedzieć, że działa jak „klucz”, który otwiera drzwi do poszczególnych komórek ciała i wpuszcza do nich glukozę. Dzięki temu komórki są odżywione i mogą prawidłowo pracować.
W insulinooporności mechanizm ten nie działa sprawnie. Z różnych przyczyn dochodzi do zaburzenia jego działania. Tkanki, takie jak mięśnie czy wątroba, słabiej reagują na insulinę, przez co glukoza nie jest wykorzystywana tak efektywnie, jak powinna.
Jeżeli glukoza nie dostanie się do komórki i nie zostanie wykorzystana, będzie dalej krążyła w krwioobiegu. W odpowiedzi na podwyższoną glukozę, trzustka zwiększy wydzielanie insuliny. Taka nadprodukcja jest bardzo niekorzystna i w dłuższej perspektywie będzie powodować zmęczenie i spadek witalności.
Diagnoza
Po zauważeniu objawów insulinooporności warto wykonać diagnostykę, która pozwoli ją potwierdzić lub wykluczyć. Podstawowym badaniem jest oznaczenie poziomu insuliny i glukozy na czczo oraz wyliczenie wskaźnika HOMA-IR. Wysokie stężenia tych parametrów oraz nieprawidłowy wynik HOMA-IR, mogą wskazywać na insulinooporność.
Jeżeli wyniki na czczo są niejednoznaczne, wykonuje się tzw. krzywą glukozowo-insulinową, czyli doustny test obciążenia glukozą (OGTT) z oznaczeniem glukozy i insuliny. Interpretację wyników powinien przeprowadzić doświadczony lekarz lub dietetyk.
Leki i terapie ziołowe
Metformina
Insulinooporność i cukrzyca typu II to coraz powszechniejsze schorzenia, dlategp naukowcy poszukują skutecznych i bezpiecznych metod ich leczenia. Obecnie stosowana metformina jest dobrze tolerowanym lekiem, jednak może prowadzić do niedoborów witamin z grupy B, zwłaszcza witaminy B12. Nie jest też wskazana u osób z ostrą niewydolnością nerek lub wątroby, ponieważ stosowanie jej w takich przypadkach, może zwiększyć ryzyko kwasicy mleczanowej.
Tradycyjna medycyna wschodu od dawna wykorzystuje ashwagandhę (Witanię ospałą) do regulowania gospodarki glukozowo-insulinowej. Również obserwacje kliniczne sugerują, że może pomagać w stabilizowaniu poziomu glukozy we krwi przy jednoczesnym braku działań niepożądanych.
Działanie ashwagandhy
Przede wszystkim warto podkreślić korzystny wpływ ashwagandhy na wrażliwość tkanek na insulinę. Badania wskazują, że substancje aktywne zawarte w korzeniu ashwagandhy mogą obniżać, wspomniany wcześniej TNF-alfa. Ashwagandha obniża również inne cytokiny prozapalne, przyczyniając się do redukcji stanów zapalnych.
Warto także wspomnieć o redukcji stresu i kortyzolu. Ashwagandha jest adaptogenem, który reguluje poziom tego hormonu, co jest istotne, ponieważ jego nieprawidłowe wartości sprzyjają insulinooporności, obniżając wrażliwość tkanek na insulinę.
W badaniach zauważono również obniżenie HBA1c, czyli hemoglobiny glikowanej, która pozwala ocenić średnie stężenie glukozy we krwi na przestrzeni ostatnich 2-3 miesięcy. Jest to istotny parametr, ponieważ taki wynik świadczy o długoterminowym korzystnym wpływie ashwagandhy na gospodarkę glukozową.
Przyjmowanie ashwagandhy wiąże się także z poprawą profilu lipidowego, co również jest istotne w kontekście rozwoju insulinooporności i jej skutków.
👉 Insulinooporność może towarzyszyć chorobie Hashimoto. O pozytywnym działaniu ashwagandhy w tej chorobie przeczytasz [TUTAJ].
Czy ashwagandhę można łączyć z metforminą?
Nie ma obecnie oficjalnych badań klinicznych oceniających łączenie ashwagandhy z metforminą. Z doświadczenia wiadomo jednak, że nie wykazują one bezpośrednich interakcji. W praktyce zaleca się zachowanie co najmniej 4 godzin odstępu między przyjęciem obu preparatów.
Badania wskazują, że ashwagandha może obniżać poziom glukozy we krwi w sposób porównywalny do działania leków hipoglikemizujących, dlatego szczególnie na początku suplementacji, warto regularnie monitorować poziom cukru we krwi, aby nie dopuścić do zbyt dużego spadku glukozy.
Całościowe podejście do leczenia insulinooporności
Leczenie insulinooporności jest bardzo istotne. Ze względu na charakter chorobotwórczy, może prowadzić do rozwoju innych problemów zdrowotnych, takich jak nadciśnienie tętnicze, PCOS, zaburzenia miesiączkowania i płodności czy stłuszczenie wątroby.
Skuteczne postępowanie wymaga holistycznego podejścia. Kluczowe są zmiany w stylu życia. Przede wszystkim są to odpowiednio zbilansowana dieta, najlepiej układana pod okiem doświadczonego dietetyka, redukcja stresu, dbanie o sen, celowana suplementacja oraz regularna aktywność fizyczna – wszystkie te działania przekładają się na lepszą wrażliwość tkanek na insulinę.
Źródła (kliknij, aby rozwinąć)
K. Strojek, M. Wróbel, A. Szymborska-Kajanek, D.Rokicka, Metformina – nowe wskazania refundacyjne,Via Medica 2013, ISSN 2084-4441, dostępny w internecie: https://core.ac.uk/download/pdf/268454684.pdf
M. Grzybowska, J. Bober, M. Olszewska, Metformina – mechanizmy działania i zastosowanie w terapii cukrzycy typu 2, Postępy Hig Med Dosw, 2011; 65: 277-285, e-ISSN 1732-2693 , dostępny online: http://31.186.81.235:8080/api/files/view/26152.pdf
A. Kapłon-Cieślicka, K. Filipiak, Metformina – dlaczego jest preferowanym lekiem przeciwcukrzycowym?, Choroby serca i naczyń 2011, 8(2), 78-85, Via Medica 2011, ISSN 1733-2346, dostępny w internecie: https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/view/18627/14651
Andallu B, Radhika B. Hypoglycemic, diuretic and hypocholesterolemic effect of winter cherry (Withania somnifera, Dunal) root. Indian J Exp Biol. 2000 Jun;38(6):607-9. PMID: 11116534.
Babu PV, Gokulakrishnan A, Dhandayuthabani R, Ameethkhan D, Kumar CV, Ahamed MI. Protective effect of Withania somnifera (Solanaceae) on collagen glycation and cross-linking. Comp Biochem Physiol B Biochem Mol Biol. 2007 Jun;147(2):308-13. doi: 10.1016/j.cbpb.2007.01.011. Epub 2007 Jan 31. PMID: 17329138.
Samadi Noshahr Z, Shahraki MR, Ahmadvand H, Nourabadi D, Nakhaei A. Protective effects of Withania somnifera root on inflammatory markers and insulin resistance in fructose-fed rats. Rep Biochem Mol Biol. 2015;3(2):62-67.
Udayakumar R, Kasthurirengan S, Mariashibu TS, et al. Hypoglycaemic and hypolipidaemic effects of Withania somnifera root and leaf extracts on alloxan-induced diabetic rats. Int J Mol Sci. 2009;10(5):2367-2382. Published 2009 May 20. doi:10.3390/ijms10052367
T. Anwer, M. Sharma, K. Kolappa, M. Iqbal, Effect of Withania somnifera on insulin sensitivity in non-insulin dependent diabetes mellitus rats, Basic&Clinical Parmacology&Toxicology, June 2008, Volume 102, Issue dostępny w internecie: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1742-7843.2008.00223.x
