Ostropest plamisty należy do najważniejszych roślin leczniczych. Od tysięcy lat jest stosowany w celach leczniczych, a jego właściwości już w I wieku n.e. opisał grecki lekarz Pedanios Dioskurydes. Dziś właściwości te opisywane są zarówno w podaniach ludowych, jak i w wynikach uznanych badań naukowych.
Ostropest należy do rodziny roślin astrowatych. Najlepiej znanym gatunkiem jest ostropest plamisty (Silybum marianum). Choć roślina wywodzi się z rejonów śródziemnomorskich i obszarów Azji środkowej, do dziś zdążyła się szeroko rozpowszechnić. Można znaleźć go również w Polsce – jest rośliną uprawną, ale występuje też dziko.
Wyglądem ostropest przypomina oset. Charakteryzuje się grubą, prostą łodygą, rozgałęziającą się ku górze, liście mają kolczaste brzegi, a z ich żyłek wydobywa się białe mleczko, nazywane kroplami mleka Maryi Dziewicy. Kwiaty o purpurowej barwie tworzą duże, okazałe koszyczki. Pożądanym surowcem są suche, niepękające owoce ostropestu, o skórzastej owocni, zwane niełupkami. Są to ziarenka wielkości nasion słonecznika o barwie białej, szarej, brązowej lub czarnej
Główną substancją odpowiedzialną za właściwości zdrowotne ostropestu jest zawarta w owocni i łupinie nasiennej ostropestu symilaryna. Zawartość symilaryny w surowcu może wahać się od 1 do 3%, w zależności od miejsca pochodzenia. Polskie normy wskazują, że jej zawartość powinna wynosić co najmniej 2,5% suchej masy owoców
Wpływ ostropestu na zdrowie
Ostropest plamisty a wątroba
Działanie hepatoprotekcyjne ostropestu jest najsilniejsze i najlepiej poznane. Zawarta w owocach rośliny sylimaryna wspiera proces regeneracji komórek wątroby. W ten sposób nie tylko poprawia stan osób cierpiących na choroby wątroby, ale także zwiększa detoksykację organizmu i wpływa na poprawę funkcjonowania niemal całego organizmu.
Ostropest plamisty a cukrzyca
Przyjmowanie sylimaryny w badaniach wiązało się ze zmniejszeniem objawów cukrzycy. Może ona zwiększać wrażliwość na insulinę, a tym samym zmniejszać poziom glikemii na czczo.
Dodatkowo za regulację uwalniania hormonów, w tym insuliny, odpowiada częściowo wątroba. Usprawnienie jej funkcjonowania przekłada się zatem również na metabolizm węglowodanów. Sylimaryna może wpływać także na wzrost proliferacji komórek trzustki produkujących insulinę – efektem tego jest wzrost poziomu insuliny w surowicy. Okazuje się zatem, że ostropest plamisty może wpływać na kontrolę glikemii, a tym samym zapobiegać cukrzycy.
Ostropest plamisty a cholesterol
Badania wskazują, że ostropest ma zdolność obniżania cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz trójglicerydów. Chroni w ten sposób naczynia przed zmianami miażdżycowymi, a także zmniejsza ryzyko chorób serca. Może być stosowany zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z lekami obniżającymi poziom cholesterolu.
Jednak badania, w których dostrzeżono pozytywny wpływ na profil lipidowy przeprowadzane były wśród osób z cukrzycą typu II, charakteryzujących się współwystępowaniem podwyższonego cholesterolu. Nie jest zatem pewne czy równie dobrze zadziała u pacjentów bez cukrzycy. Mimo to obserwacje wskazują, że ostropest może być wykorzystywany w leczeniu hiperlipidemii.
Ostropest plamisty a endometrioza
Dostępne są różne doniesienia na temat oddziaływania ostropestu plamistego na przebieg endometriozy. Jedne z nich twierdzą, że ostropest naśladuje działanie estrogenu, przez co wpływa na pogorszenie stanu chorych. Inne donoszą zupełnie odwrotnie, że ostropest wpływa na zmniejszenie poziomu estrogenu. Prawda wydaje się leżeć właśnie po tej stronie.
Ostropest plamisty a menstruacja
Dla wielu kobiet menstruacja wiąże się z pogorszonym samopoczuciem, rozbiciem, obrzękami, silnym bólem i wieloma innymi objawami. Objawy dotkliwego PMS może złagodzić spożywany regularnie ostropest plamisty.
Wymienione wyżej objawy związane są z wysokim poziomem estrogenu. Wspierając pracę wątroby, ostropest usprawnia przetwarzanie estrogenu, naturalnie zmniejszając jego poziom w organizmie. W medycynie naturalnej ostropest stosowano również w celu zmniejszenia obfitych krwawień. Ta kwestia pozostaje jednak sporna, ponieważ ostropest był jednocześnie uznawany za regulujący cykl miesiączkowy oraz zwiększający krążenie krwi w macicy.
Ostropest a łuszczyca
Wiele badań wykazuje związek pomiędzy ostropestem a łuszczycą. Ze względu na obecność sylimaryny wykazującej silne działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne może okazać się skutecznym elementem terapii łuszczycy. Ostropest zmniejsza objawy łuszczycy, takie jak zaczerwienienie, swędzenie, stan zapalny, ból. Warto zastosować go zarówno wewnętrznie, spożywając świeżo mielone nasiona, jak i zewnętrznie nakładając na skórę objętą stanem zapalnym olej z ostropestu.
Ostropest a stan skóry
Ostropest wpływa na skórę na wielu szlakach. Działa antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, zwiększa oczyszczanie organizmu przez wątroby. Wszystko to przekłada się na wygląd największego narządu jakim jest skóra. Spożywanie owoców ostropestu przekłada się na zmniejszenie stanów zapalnych, szybszą regenerację, spowolnienie starzenia się skóry, i jej lepsze odżywienie.
Efekt poprawia także stosowanie oleju z ostropestu zewnętrznie. Olej szybko zmniejsza zaczerwienienie skóry, łagodzi zmiany, przyczynia się do likwidacji blizn i przebarwień oraz poprawia koloryt i ogólny stan skóry.
Ostropest plamisty a funkcjonowanie całego organizmu
Oprócz wpływu na poszczególne narządy i jednostki chorobowe ostropest oddziałuje na prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu. Dzieje się to za sprawą obecności składników, które nie tylko same w sobie działają antyoksydacyjnie, ale także wpływają na wytwarzanie w wątrobie glutationu, z którego wytwarzany jest najsilniejszy w organizmie enzym zwalczający wolne rodniki – peroksydaza glutationowa. Chroni zatem cały organizm przed stresem oksydacyjnym i przed wynikającymi z niego chorobami.
Przeciwwskazania i skutki uboczne
Dla większości osób ostropest jest całkowicie bezpieczny. Skutki uboczne mogą pojawić się po spożyciu zbyt dużych dawek suplementów. Należą do nich głównie rozwolnienie, nudności, wzdęcia, rozstrój żołądka, dyskomfort jelitowy. Jeśli się pojawią, zazwyczaj wystarczy zmniejszyć dawkę.
W niektórych przypadkach może dojść do wystąpienia reakcji alergicznej. Unikać ostropestu powinny unikać osoby uczulone na ambrozję oraz inne rośliny należące do rodziny astrowatych. Nie jest wskazany dla osób cierpiących na prostatę, nowotwór piersi i macicy.
Spożywanie większych ilości ostropestu lub suplementów zawierających sylimarynę powinno zostać skonsultowane ze specjalistą, przede wszystkim jeżeli przyjmujesz na stałe leki. Ostropest intensywnie wpływa na funkcjonowanie wątroby, a to w niej następuje metabolizm większości przyjmowanych środków, w związku z tym mogą pojawić się interakcje, bądź zmiany we wchłanianiu substancji zawartych w lekach.
W badaniach klinicznych bezpieczne okazały się nawet dawki tak wysokie jak 13 gram sylimaryny na dobę. Dopiero większe ilości prowadziły do wyraźnych skutków ubocznych i uszkodzeń. Natomiast w codziennym, samodzielnym stosowaniu optymalną dawką jest około 420 mg sylimaryny.
Zaleca się, by kobiety w ciąży i karmiące piersią unikały eksperymentowania ze wszelkimi suplementami. Dodatkowo ostropest uznawany jest za zioło zwiększające przepływ krwi w macicy, przez co jest odradzany kobietom w ciąży. Okazuje się jednak, że był on bezpiecznie stosowany w czasie ciąży u kobiet z cholestazą ciążową. Jeśli chodzi natomiast o karmienie piersią to istnieją doniesienia, że stosowano go w celu pobudzania laktacji. Na chwilę obecną wszelkie dowody na ten temat uważane są na niewystarczające, aby zalecać spożywanie ostropestu kobietom w ciąży.
Jeśli chodzi o dzieci, nie ma przeciwwskazań do włączania niewielkich ilości produktów z ostropestu do diety, w postaci dodatków do dań. Nie zalecane jest jednak podawanie większych ilości, w formie suplementacji, dzieciom poniżej 12 r.ż.
Gdzie kupić ostropest plamisty?
Ostropest plamisty bez problemu znaleźć można w sklepach ze zdrową żywnością, sklepach zielarskich, aptekach, a także coraz częściej w sklepach spożywczych. Najpopularniejszymi dostępnymi formami są:
- całe nieprzetworzone owoce – jest to najbardziej naturalna forma przyjmowania ostropestu, zawierają najwięcej wartości odżywczych, które są w naturalny sposób zabezpieczone, przez co mogą być przechowywane przez długi czas. Koszt 1 kg ziaren to około 15 zł.
- ziarna mielone – ich minusem jest fakt, że po zmieleniu dochodzi do wietrzenia i utraty związków odżywczych, znacznie lepszym wyborem jest samodzielne mielenie nasion i spożywanie ich w ciągu kilku dni.
- olej z ostropestu – jest przede wszystkim bogatym źródłem kwasu linolowego i oleinowego, ale zawiera również kwasy palmitynowy, stearynowy, arachidowy i behanowy. Oprócz stosowania doustnego, duże korzyści czerpać można z jego wpływu na skórę przy stosowaniu zewnętrznym. Za 250 ml oleju zapłacić trzeba około 20 zł.
- leki i suplementy zawierające sylimarol – są szeroko dostępne, a ich wybór opiera się głównie na zawartości sylimaryny. Niestety, choć sylimaryna jest głównym składnikiem ostropestu, to produkty zawierające jedynie tę substancję czynna nie odzwierciedlają w pełni właściwości rośliny.
Jak stosować ostropest plamisty?
- Ziarna najlepiej jest spożywać razem z potrawami. Mają neutralny, lekko słodki smak, więc spokojnie można posypywać nimi owsianki, kanapki, sałatki, sosy lub dodawać do koktajli i domowych wypieków. Zaleca się spożywanie 2 łyżeczek dziennie, jednak stwierdzono bezpieczeństwo także wyższych dawek.
- Z ziaren przygotować można napar. Wystarczy zalać 2 łyżeczki świeżo zmielonych nasion ½ szklanki wody i pozostawić na około 15 minut. Napar spożywać należy 2 razy dziennie. Niektóre źródła nie polecają tej metody argumentując, że sylimaryna nie rozpuszcza się w wodzie, przez co napar jest mało wartościowy.
- Kolejną metodą jest przygotowanie nalewki z ostropestu. W tym celu 100 g świeżo mielonych nasion zalać należy 500 ml spirytusu, a następnie pozostawić w szczelnym zamknięciu, w ciemnym miejscu na 14 dni. Po tym czasie nalewkę odcedź i spożywaj 2-3 razy dziennie po 10-15 kropli.
- Olej zaleca się spożywać po 1 łyżeczce, 3 razy dziennie, na 30 minut przed posiłkiem lub jako dodatek do potraw na zimno. W kosmetyce można stosować go bezpośrednio na skórę.
👉 Sprawdź też inne [pospolite zioła na oczyszczenie krwi, które zbierzesz sam na łące]
