Naturalne sposoby na ADHD

Diagnostyka ADHD u dzieci wciąż pozostawia wiele do życzenia – często wynika ona tylko i wyłącznie z obserwacji. Tymczasem wiele dzieci przejawia zaburzenia psychoruchowe nie z powodu wrodzonej “nierównowagi chemicznej w mózgu”, ale w wyniku nieprawidłowego stylu życia.

ADHD wciąż pozostaje zaburzeniem bardzo kontrowersyjnym. Nie ma wśród naukowców i specjalistów pełnej zgody co do jego przyczyn oraz sposobu leczenia. Na szczęście dzisiaj terapię wyłącznie za pomocą wyłącznie leków należy już postrzegać jako zacofanie. Na zachodzie środki farmakologiczne rekomenduje się tylko dzieciom z najpoważniejszymi problemami behawioralnymi, podczas gdy w umiarkowanych przypadkach lekarze zalecają zmiany w trybie życia oraz pomoc psychologa.

Ważne, aby pamiętać, że środki farmakologiczne nie leczą ADHD – mogą jedynie łagodzić jego objawy. Z całą pewnością nie powinno się ich włączać bez wcześniejszego podjęcia innych działań, w tym zmiany diety i odpowiednich terapi psychologicznych (np. terapia poznawczo-behawioralna).

Przyczyny ADHD

Niewłaściwa dieta

Czyli przede wszystkim produkty wysokoprzetworzone, duża ilość węglowodanów prostych, brak wystarczającej ilości witamin i minerałów. W praktyce są to „dziecięce” jogurty, większość musów owocowych, płatki śniadaniowe, ciastka, soczki, parówki, białe pieczywo. W skrócie: ulubiony pokarm większości dzieci.

Doświadczeni pedagodzy przed wydaniem opinii o ADHD zalecają rodzicom całkowite wyeliminowanie cukru z diety dziecka.
Nie chodzi nawet o silne restrykcje, takie jak wykluczenie produktów pszenicznych. Zwykle wystarcza rezygnacja ze słodyczy (w tym słodkich jogurtów i płatków śniadaniowych). Rodzice, którzy wytrwają w tym postanowieniu bardzo szybko zauważają różnicę w zachowaniu dziecka. Niestety, wiele rodzin przyznaje, że nie są w stanie znieść trudów odcięcia dziecka od dostępu do cukru (który według badań może być bardziej uzależniający niż kokaina.

Nienaturalny tryb życia

Niewystarczająca dawka ruchu, brak dostępu do świeżego powietrza. Wiele rodziców uważa swoje dzieci za nadmiernie aktywne. Zmęczenie wywołane nadmiarem obowiązków i brakiem wsparcia sprawia, że od dziecka oczekuje się spokoju. Nie da się ukryć, że zmęczona mama wolałaby w spokoju wypić herbatę, niż ściągać własną pociechę ze stołu, szafki czy parapetu.
Również wizerunek dziecka w social mediach zniekształca postrzeganie rzeczywistości. Można tam zobaczyć spokojnie siedzące roczne maluchy przy czystym stoliczku. Łatwo zapominamy, że jest to tylko krótka chwila uwieczniona na zdjęciu. Być może już po pięciu minutach to samo dziecko turlało się w makaronie rozsypanym na podłodze w kuchni – ale takim widokiem mało kto chce się dzielić publicznie.

Potrzeba ruchu, poznawania otoczenia i wspinaczki jest dla dzieci całkowicie naturalna. Gdy odbierze się im możliwość naturalnego wykorzystywania mięśni to napięcie szuka ujścia w inny sposób.

Problemy wychowawcze i psychologiczne

Tu kwestia jest bardzo złożona i delikatna. Napięcia na linii rodzic-dziecko lub problemy pojawiające się w przedszkolu/ szkole mogą prowadzić do nasilenia niepokojących objawów. Warto korzystać z bezpłatnej konsultacji w okolicznej poradni a także rozwijać swoją wiedzę na własną rękę. Książki, podcasty, grupy na facebooku – to wszystko miejsca, gdzie można szukać wartościowego wsparcia. Uwagę powinno się kierować na wychowanie pozytywne, pozytywną dyscyplinę, rodzicielstwo bliskości oraz rodzicielstwo oparte na szacunku.

Chociaż medycyna w Polsce uznaje pozytywny wpływ ogólnie pojętego zdrowego trybu życia w leczeniu ADHD, to w praktyce dobór diety czy odpowiedni ruch jest traktowany po macoszemu. Możemy jednak żywić nadzieję, że niedawny naukowy przełom w myśleniu o powiązaniach na osi mózg-jelita pozwoli rozwinąć dietoterapię zaburzeń psychicznych, która jest bardzo obiecująca.

Leki na ADHD

Większość leków stosowanych w leczeniu ADHD (często te same związki stosuje się w narkolepsji) ma działanie narkotyczne. Należą do nich:

• Metylfenidat: w Polsce Concerta i Medikinet, w USA Ritalin;
• Oparte na solach amfetaminy: Adderall
• Dekstroamfetamina (podobna w działaniu do amfetaminy i metylopenidatu)

Inne leki:

• Atomoksetyna
• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne: bupropion, modafinil i guanfacyna

Niedobory jakie powodują leki na ADHD to między innymi:

• witaminy: B6, B7, C, D, E
• mikroelementy: magnez, cynk, tyrozyna

W tym miejscu warto zaznaczyć, że jako jedną z przyczyn ADHD podaje się nierównowagę chemiczną w mózgu oraz niedobory witamin i mikroelementów.  Czy można zatem spodziewać się poprawy u dziecka, jeżeli podawane leki powodują jeszcze większe niedobory niezbędnych do życia składników?

Skutki uboczne stosowania leków na ADHD są na tyle częste i niebezpieczne, że środki te zwykle bardziej szkodzą niż pomagają. _{[1, 2]}

Dieta ma ogromny wpływ na psychikę człowieka, tyczy się to również dzieci. Terapia dietetyczna odgrywa istotną rolę w leczeniu zaburzeń neuropediatrycznych. _[3]

Cukier oraz jego zamienniki należy w praktyce postrzegać jako używki – wpływają one znacznie na kondycję intelektualną. Np. używanie aspartamu powiązano ze zwiększonym występowaniem zaburzeń emocjonalnych i trudności w nauce. _{[4, 5, 6, 7]}

Barwniki spożywcze oraz konserwanty mają wpływ na zachowanie dzieci z ADHD, są hepatotoksyczne (uszkadzają wątrobę) oraz mogą wywoływać zaburzenia układu pokarmowego. W jednym z badań rodzice 3-latków odnotowali znacznie mniejszą nadpobudliwość tuż po odstawieniu sztucznych barwników i konserwantów. _{[8, 9]}

Czynniki środowiskowe mogą nasilić przebieg ADHD. Mowa o chemikaliach i zanieczyszczeniach przemysłowych, pleśniach, metalach ciężkich, niedoborach dietetycznych. _{[10, 11]}

Naturalne metody na ADHD

Aminokwasy i elektrolity. Aminokwasy to “cegiełki”, z których zbudowane są białka. Kilka z nich jest niezwykle istotnych w chorobach ze spektrum autyzmu (często współwystępujących z ADHD). Te białka to w szczególności glutamina, arginina oraz tauryna.

Według jednego z badań najbardziej obiecujące aminokwasy w tej kwestii to tauryna, glutamina oraz arginina. _[12]

• tauryna pomaga w procesie odbudowy astrocytów (astrocyty wspierają komórki nerwowe oraz oczyszczają przestrzeń mózgową z niepotrzebnych neurotransmiterów)
• glutamina usprawnia funkcje jelit i mózgu
• arginina wspomaga proces detoksykacji amoniaku oraz usprawnia krążenie

Z kolei elektrolity zapobiegają hiponartemii, czyli niedoborowi sodu.

Elektrolity do picia można przygotować na wiele domowych sposobów, stosując np. nieoczyszczoną sól morską lub himalajską (zawiera więcej pierwiastków niż oczyszczona sól kuchenna), miód, sok z cytrusów itp. i mieszając je z wodą.

Antyoksydanty takie jak karnozyna oraz witamina C znacząco obniżają stres oksydacyjny, charakterystycznie wysoki u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i ADHD. _[13]

Karnityna to endogenny aminokwas, który stymuluje pracę mózgu jednocześnie hamując zachowania impulsywne. W wynikach jednego z badań można przeczytać, że “Leczenie karnityną znacząco zmniejszyło problemy z uwagą i agresywne zachowanie chłopców z ADHD.”. _{[14, 15, 16]}

Rumianek to popularne zioło uspokajające. Wielu naturopatów wciąż z powodzeniem stosuje to popularne zioło u dzieci z nadpobudliwością lub deficytem uwagi. _[17]

Warto suplementować enzymy trawienne. Większość enzymów bogatych w proteazy może pomóc. W USA marka Enzymedica cieszy się dobrymi efektami u dzieci z ADHD oraz ze spektrum autyzmu. Firma współpracuje z amerykańskimi społecznościami zaangażowanymi w problem autyzmu. _[18]

Olej z siemienia lnianego (bogaty w omega-3) oraz witamina C znacząco poprawiają funkcjonowanie dzieci z ADHD. _[19] Również dobrej jakości tran jest dobrym źródłem kwasów omega-3.

Kombinacja żeń-szenia i miłorzębu (Ginkgo biloba) w badaniu pilotażowym okazała się skuteczna w łagodzeniu objawów ADHD. _[20]

Niedobory glutationu są częste u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Glutation, nazywany królem antyoksydantów, jest niezbędny wątrobie do metabolizmu składników odżywczych oraz detoksyfikacji z metali ciężkich. Produkcję glutationu w organizmie człowieka stymuluje m. in. białko serwatkowe (whey), kwas alfa-liponowy, arginina oraz selen. Wchłanialność glutationu jako wyizolowanego suplementu jest niska. _[21]

Dieta wykluczająca gluten oraz nabiał przynosi poprawę w zakresie objawów ADHD oraz poprawia funkcje trawienne. _[22]

Ogólnie rozumiany „zdrowy tryb życia” to dla wielu rodziców dzieci z ADHD pierwsza linia walki tą dolegliwością. W medycynie konwencjonalnej część pediatrów dopiero dojrzewa do stosowania holistycznych metod leczenia takich dzieci – w praktyce wciąż większość z małych pacjentów ciągana jest po wielu różnych specjalistach ze względu na szerokie spektrum objawów ADHD oraz inne, towarzyszące temu zaburzeniu dolegliwości. _{[23, 24, 25]}

Niedobór żelaza występuje u niemal 80% dzieci z ADHD. Żelazo to pierwiastek pełniący ważną rolę w prawidłowej neurotransmisji dopaminy, która jest odpowiedzialna za zdrowy układu nerwowego. _{[26, 27]} Żelazo niestety negatywnie wpływa na mikroflorę jelit, dlatego lepiej stosować takie preparaty jak laktoferyna, które ułątwiają przyswajanie żelaza z dietą. Pokarmów bogatych w żelazo nie należy łączyć z nabiałem, ponieważ wapń utrudnia wchłanianie żelaza.

Magnez i wit. B6 poprawiają poziom serotoniny u osób z objawami ze spektrum autyzmu oraz ADHD. _{[28, 29, 30, 31]}

Melatonina to bezpieczny sposób na zaburzenia snu u dzieci z zaburzeniami ze spektrum oraz ADHD.  _[32]

Fosfolipidy (lecytyna, fosfatydylocholina, fosfatydyloseryna) to związki tłuszczowe, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania komórek. Przy zaburzeniach ze spektrum autyzmu często występują ich niedobory. Naturalne źródła fosfolipidów to m. in.: orzechy, ziarna i wiele grup roślin. Należy unikać jednak lipidów zawartych w żywności wysoko przetworzonej. _{[33, 34, 35]}

Probiotyki zawierające szerokie spektrum bakterii i stosowne w odpowiednio dużych dawkach usprawniają trawienie, odporność oraz funkcjonowanie mózgu. Białko (dobre jakościowo i lekkostrawne) usprawnia procesy poznawcze i łagodzi objawy ADHD. Zastosowanie probiotyków i enzymów trawiennych poprawia również trawienie i wchłanianie składników odżywczych, w szczególności białek. _[36]

Pycnogenol to antyoksydant pozyskiwany z kory sosny, który wykazuje wiele właściwości zdrowotnych, w tym także regulację zachowania u dzieci z ADHD. _{[37, 38, 39]}

Witaminy i minerały są szczególnie ważne dla dzieci z ADHD. Działają one jako kofaktory dla enzymów – bez nich te ostatnie nie będą w stanie uruchomić określonych reakcji chemicznych. Nie warto stosować żelków witaminowych czy innych form popularnych multiwitamin (napoje, tabletki rozpuszczalne itp.), ponieważ zawierają one dużo cukrów i barwników przy niewielkiej wartości odżywczej. Mogą one wręcz nasilić symptomy ADHD u dzieci. 

Cynk to minerał pełniący ważną rolę w produkcji neurotransmiterów oraz metabolizmie dopaminy i kwasów tłuszczowych. _{[40, 41, 42, 43]}

Naturalne sposoby na ADHD – czy warto je stosować?

Skuteczność podanych metod jest powierdzona badaniami naukowymi. Są całkowicie bezpieczne i na pewno nie zaszkodzą. Nie ma więc przeszkód aby przynajmniej spróbować. Nawet niewielka poprawa to ogromna różnica w życiu dziecka zmagającego się z ADHD oraz jego rodziców.